Trân trọng gửi cộng đồng thế giới ảo truyện ngắn này nhân những ngày tháng cuối năm 2015
Hưng
Yên tháng ... năm ...
Tiền tết đã lĩnh, mọi
thứ được chuẩn bị xong, sốt ruột vì chờ đợi, mãi tới hôm nay cơ quan mới được
nghỉ tết. Có người đã vội đi chuyến xe cuối cùng lúc nửa đêm qua về nhà. Vì đường về nhà phải
chuyển nhiều tuyến xe, nên anh Hoàng sáng nay mới đáp chuyến xe sớm về quê.
Hành khách trên xe khuôn mặt ai nấy vui vẻ phấn khích chuyện trò rôm rả về ngày
tết: Bây giờ không gọi là ăn tết nữa mà là chơi tết. Trước đây dăm sau nhà
chung con lợn. Ngày giáp tết tiếng lợn kêu eng éc, tiếng giã giò thì thụp vang
làng. Mọi người đụng lợn chia nhau cân giò, cân thịt mỡ, miếng lòng. Cả năm làm
lụng vất vả, đâu có miếng giò mà ăn. Nhưng nay khác rồi. Ngày thường trên mâm
cơm đã có miếng giò, khoanh chả nên ngày tết cũng không còn háo hức với nó nữa.
Người ta mua trữ đồ biển ăn cho lạ, song chủ yếu là chơi hoa, chơi cây cảnh.
Anh Hoàng nói: với tôi điều sung sướng nhất là được ngơi nghỉ, đòan tụ cùng gia
đình, họ hàng thăm nhau và tụ họp bạn bè. Đúng thế đấy, một hành khách khẳng định.
Bây giờ là đòan viên, là chơi tết chứ không phải là ăn tết nữa. Thật mỗi thời
gian một khác. Một hành khách khác kể: quê tôi vào mồng 3 tết, làng tổ chức rước
nước. Đi đầu là quân binh gồm các chàng trai khỏe mạnh trong trang phục áo lậu
vai vác đao kiếm, bát bửu, tiếp theo là đội tế
phần lớn là các chị em trong làng trong sắc phục áo tế màu vàng, kế đến
là kiệu thánh mẫu, sau kiệu là đông đảo dân làng đủ mọi lứa tuổi. Đám rước
đi quanh làng, trống dong cờ mở mang điều may mắn tới mọi nhà, sau đó ra bến
sông, lên những con thuyền chèo ra giữa dòng. Người ta lấy nước ở giữa dòng về tế lễ.
Xe đi qua những khu phố
nằm ven theo những triền đồi. Những vạt rừng thông lá kim khoảng chục năm tuổi
trải dài trên những ngọn đồi, trong các thung lũng nhấp nhô như biển sóng. Phố
phường với những ngôi nhà tầng mới được sơn lại, cái màu xanh cô ban, cái màu
vàng…nằm xen giữa những khu nhà là những mảnh vườn, loáng thoáng hoa đào.
Suơng mù bao phủ cả bầu
trời. Quá mù ra mưa, những hạt mưa xuân lây rây khiến đất trời như mơ, như thực.
Mùa xuân đã đến rất gần. Ngồi bên cửa
kính ngắm đất trời, anh Hoàng nao lòng với bao kỷ niệm về gia đình, đặc
biệt về những đứa con.
Trong thâm tâm, anh
Hoàng chờ đón những ngày lễ này, để được đoàn tụ cùng gia đình, vợ và các con.
Các con đã lớn và trưởng thành tới mức độ nào? Chúng có còn làm anh lo lắng như
vài năm trước lúc độ tuổi có sự xung đột về tâm lý, thường không nghe lời bố mẹ,
cho mình đã trưởng thành, không cần giáo dục của cha mẹ! Anh thích ngắm các
con, khuôn mặt chúng, dáng vóc cao lớn của chúng, thấy vẻ đàn ông trên khuôn mặt
còn lông tơ của chúng. Anh thích những
ngày cuối năm mọi thành viên trong gia đình xa gần tề tịu, đoàn viên chuẩn bị
đón tết và ngày mồng hai con cháu ở khắp
nơi về quê thăm ông bà vui quây quần bên bữa cơm đầu năm. Lòng anh phơi phới, rộn
ràng với những cảm xúc tươi mới và trong trẻo.
Chị Hoàng mở cánh cổng
sắt đón chồng, nói: các con về cả rồi. Mấy
ngày nay các con cùng em rửa dọn tướt bơ! Mẹ con em chờ anh về!
Quả thật mọi thứ trong
nhà được sắp xếp ngăn nắp…trần nhà mới quét, nền nhà mới lau, ban thờ cho đến
bàn ghế tất cả đều đã được lau rửa sạch sẽ, mọi thứ đã được sắp đặt đâu vào đấy.
Chị Hoàng nói: các con giờ có vẻ ngoan, tự giác làm những công việc gia đình, tỏ
ra biết cách cư xử.
Anh Hoàng vui vẻ nói: mấy
năm học đại học còn gì, trong môi trường sinh viên dần phải tinh khôn ra chứ.
Quả thật Hà cậu con
trai lớn đã cao hơn anh nửa cái đầu, trước chỉ thấy cao vóng, giờ đã bắt đầu to
ngang, trông cân đối và khỏe mạnh. Hà tỏ ra nhanh nhạy, thích giao lưu, và thường
tỏ ra nổi trội trong đám bạn của nó .
Hòa có khuôn mặt của mẹ,
vóc người cũng cao lớn, ít nói nhưng chắc chắn, làm việc gì là làm đến cùng. Anh
Hoàng nói với vợ :Hà giống anh ở khuôn mặt và vóc dáng. Hòa giống em. Đúng là
cùng một khuôn đúc mà mỗi đứa mỗi khác.
Chị Hòang nói: Anh cùng
các con bày mâm ngũ quả. Hoa quả em đã chuẩn bị, để trên bàn đó.
Hà hỏi: tại sao lại phải
bày ngũ quả trong những ngày tết.
Hòa nói: anh! Để thêm
phần linh thiêng chứ còn sao nữa. Ban thờ trông cũng đẹp. Ngày tết có mâm ngũ
quả cũng thêm phần trang trọng.
Anh Hoàng kể: đó là
theo quan niệm của người phương đông nói chung
về thuyết ngũ hành. Ngũ hành thâm nhập vào đời sống văn hóa vật chất và
tinh thần. Theo đó vạn vật tuân theo ngũ hành kim – mộc- thủy- hỏa thổ; vừa
tương sinh vừa tương khắc. Đấy là quy luật sinh tồn, vòng quay của tạo hóa, bao
hàm cả sự chuyển đổi của vị và của sắc. Sau một năm khi mùa màng thu hoạch
xong, người Việt làm ngũ quả trong dịp lễ
tết; Chọn những quả thơm ngon, màu sắc độc đáo để cúng tổ tiên, gửi gắm
ước nguyện và ý niệm sâu kín của mọi con người hướng về tổ tiên trời đất; bày tỏ lòng biết ơn đấng
sinh thành và cầu xin an lành trong năm mới.
Chị Hoàng cười: anh nói
văn vẻ quá. Còn quá nhiều tập tục của dân mình trong ngày tết. Anh có thể giải
thích cho các con?
Anh Hoàng: làm sao biết
hết. Các con hỏi. Hiểu điều gì anh trả lời cho ngọn ngành vậy thôi. Bọn trẻ bây
giờ không biết thuần phong mĩ tục cũng coi như đánh mất cốt cách người Việt
trong tâm hồn…..
Sáng nay mưa xuân lất
phất rơi, lát sau tạnh, bầu trời mùa xuân đầy sương, sương vấn vít trên cành
cây, trên những mái nhà, láng xóm chìm trong màn sương. Anh Hòang cùng con trai
lớn lên chợ huyện. Thật ra giờ có thể mua đào, mua quất, hoặc cây cảnh ngay chợ
làng. Mấy năm nay, giáp tết những người
trồng đào, quất.. mang cây đến tận chợ làng để bán. Song anh muốn cùng con đi
chơi chợ tết.
Mùa xuân tràn ngập
trong các gian hàng. Các loại bánh mứt tết, tranh ảnh, lịch tết được bày trên
các sạp hàng. Đào Phai, bích đào, hoa tầm xuân, cành lộc, quất, quít, cây cảnh
đủ loại được bày bán trên các vỉa hè dọc
đường phố huyện cho tới chợ đầu mối. Dòng người, mùa xuân ngập tràn trên những
con đường, tất cả ngập tràn sắc đỏ, sắc vàng và màu xanh tươi mới. Người bán,
người mua người đi vãn cảnh tạo thành phiên chợ hoa ngày têt ở phố huyện.
Hai cha con anh Hoàng mải
ngắm đào. Những cây đào được uốn cong theo các kiểu thế cành đầy nụ, thoảng đã
có bông nở. Những cây quất được tạo dáng, cây như chiếc ô xanh, cây trong dáng
điệu tự nhiên, quả xanh, quả vàng, quả màu phớt hồng trĩu trịt trên cành. Những
cây quít cao bằng đầu người, từng cành,
từng cành, quả quít to mọng nước, sắc vàng chín lủ cành.
Hà chọn được một cây
đào. Hà nói: bố xem cây đào này, gốc cô thụ, chắc độ tuổi khoảng dăm năm. Người
ta đã uốn cong thân chính, cành rất nhiều nụ. Anh Hoàng ngắm nghía đoạn nói với
con: Ừ cây đào này rất nhiều nụ, nhiều nụ
lấm tấm, có nụ nứt kẽ, màu đỏ chớm hé e ấp, lác đác có bông nở. Mua cây đào
này, để ở hiên chơi mấy ngày tết là vừa.
Người bán đào nói: cây
này đã có người trả khoảng dăm trăm. Anh là người thứ hai trả giá đó. Chiều
lòng người biết chơi cây, tôi để lại cho anh giá đó……
Hôm nay nhà anh Hoàng
gói bánh chưng. Chị Hòang nói với chồng: thật ra có thể đặt mua vài cái bánh
bày lên bàn thờ cúng tổ tiên là xong. Mấy năm nay làng có dịch vụ này, rất tiện.
Nhưng em muốn nhà mình gói bánh, vui hơn.
Anh Hoàng nói: Làm bánh
chưng bận bịu mất một ngày, nhưng đem lại cảm xúc ngày tết cho các con . Anh muốn các con cảm nhận được sự sum họp, đầm ấm bên
ánh lửa luộc bánh chưng ngày tết. Nồi bánh chưng sôi lục bục. Các con với
anh có thể vừa trông bánh vừa chờ đợi phút giao thừa.
Hà và Hòa cũng thích học
gói bánh. Hà bảo: năm nay mẹ phải gói nhiều bánh. Sau tết con và em mỗi đứa
mang đi vài cái làm quà. Năm nay các bạn con sẽ tề tịu ở nhà mình. Bố mẹ cho
phép con nhé. Chị Hoàng cười nói: bố mẹ rất vui vì việc đó. Bạn bè cả năm mới gặp
nhau, cứ lành mạnh là được.
Anh Hoàng vẫn không
thôi với những ký ức đêm ba mươi khi hai con còn bé. Chúng háo hức bên anh bên
bếp lửa một lát rồi buồn ngủ, mắt trĩu xuống. Anh đợi gần đến giao thừa gọi các con dạy. Vợ anh cũng dạy. Giây
phút chuyển giao giữa năm cũ và năm mới
thiêng liêng và diệu kỳ. Không gian đột nhiên như lắng lại rồi chợt bùng
nổ, vỡ òa bởi muôn ngàn tiếng pháo thăng thiên nổ lục bục. Đất trời và lòng người
giao hòa. Khoảnh khắc ấy không gian, vạn vật bỗng như bừng sáng và lòng người
cũng hân hoan trước thềm năm mới.
Hôm trước chị Hoàng đã
rửa lá, cắt bỏ cuống lá, nạo mỏng cuống, xếp gọn thành từng bó, rất tiện để
gói. Anh Hoàng chọn những lá dong bánh tẻ, lau sạch rồi nhẹ nhàng, khéo léo đặt lên chiếc
mâm nhôm. Hai lá bao ngoài mặt phải của lá phải lộn xuống phía dưới, hai lá bao
trong mặt phải của lá ở trên. Đặt lá như thế mặt ngoài chiếc bánh xanh, và bánh
cũng xanh- Anh Hoàng vừa làm vừa giải thích cho hai con trai.
Chị Hoàng tay cầm đũa cả
xéo đi, xéo lại đỗ trong nồi cho tơi cho mịn. Anh Hòang cầm cái bát con , đong từng bát xôm xôm đổ gọn lên lớp lá
dong đã trải.
Chị Hoàng tay nắm từng
nắm đỗ, đặt lên lớp gạo vừa đổ, đặt lên đó vài miếng thịt lợn bạc nhạc, rồi lại
đặt lên đó nắm đỗ. Mùi đỗ có hương vị cay nồng của hạt tiêu, mùi thịt lợn, mùi
gạo nếp thơm nồng. Anh Hoàng xúc lưng gạo, đổ phủ lên phía trên rồi lựa tay,
khéo léo gấp lá, gói thành chiếc bánh vuông vắn, dùng lạt buộc chặt tấm bánh.
Chị Hoàng vừa giúp chồng
gói bánh vừa nói với các con: các con nhớ: mồng một tết cha, mồng hai tết mẹ, mồng
ba tết thày. Sáng ngày mồng một tết, sau
khi ăn cơm các con cùng bố sang chúc tết ông bà nội ngoại, chiều cùng mẹ ra
chùa. Bố nó đi chúc tết họ hàng, hàng xóm láng giềng. Mồng hai cả nhà ăn cơm
bên nhà nội…..Các con nhớ không được phép đi xe máy khi đã uống rượu. Ngày tết
các con phải ngoan ngõan, nghe lời cha mẹ, giúp cha mẹ công việc, tránh cãi vã
khéo rông cả năm.
Hà hỏi bố: sao lại có
ngày tết, ngày lễ? Hòa cũng băn khoăn hỏi bố câu hỏi như vậy.
Anh Hoàng suy nghĩ giây lát rồi nói với các con
như tự sự. Mới hay sự kỳ diệu của tạo hóa. Sự luân chuyển của nó tạo ra mùa, bốn mùa xuân, hạ, thu, đông, tiết
trời, tạo nên thói quen và tập tục của
làng quê, văn hóa của dân tộc. Mới hay sự
khăng khít của con người và thiên nhiên. Những tập tục văn hóa ấy truyền từ thế
hệ này sang thế hệ khác tạo nên truyền thống, cốt cách của dân tộc. Thiếu cái
đó, mất đi cái đó là mất đi cơ hội để phát triển.
Anh Hoàng gói bánh
nhanh. Cái nào, cái nấy vuông văn góc cạnh.
Anh nói với các con: thật ra có thể làm khuôn để gói, bánh sẽ đều và vuông vắn hơn. Một số
nơi không dùng lạt gói ,mà dùng ghim cài. Bố đã quen gói bộ rồi.
Chị Khanh hàng xóm thấy
gia đình anh Hoàng gói bánh sang góp vui. Chị Khanh nói: Ông Hoàng gói bánh
khéo hơn cả đàn bà con gái.
Anh Hoàng cười: cứ mạnh
dạn là được. Gói bánh phải đều và chặt tay, tránh làm lại.
Chị Khanh: lát nữa nhờ
ông gói hộ. Nhà tôi, tôi cũng đã học gói bánh. Chẳng hiểu sao không được. Gạo
đi đằng gạo, lá đi đằng lá chán chết.
Chị Hoàng cười vui: Bà
về xóc gạo với muối đi, thổi đỗ, chuẩn bị lá. Lát nữa ông nhà tôi sang gói. Tiện
có cái nồi quân dụng, mấy nhà luộc chung cho vui….
Anh Hoàng cho cuống lá dong
vào đáy nồi, xếp bánh lên phía trên, đặt xoong lên cái bếp mới được xếp bằng gạch, đổ nước vào nồi rồi nhóm
lửa. Lớp củi bằng thân cây roi và gốc tre ngâm khô lâu ngày cháy như reo vui
trong bếp. Ngọn lửa chẳng mấy chốc đã đượm, lửa la liếm trên thành xoong. Nước
đã bắt đầu sôi, hơi nước mang mùi bánh chưng tỏa thơm khắp nhà.
Ngoài trời bắt đầu tối.
thoảng có tiếng rit như xé vải của quả pháo thăng thiên và rồi tiếng nổ lục bục
của nó. Những tia lửa từ quả pháo bắn ra tỏa xuống như hoa cà hoa cải. Anh
Hoàng từ nhà trên xuống bếp nói với các con: Giao thừa đã rất gần rồi!
Hưng
Yên ngày tháng năm
Hồ
Ngọc Vinh
