BÌNH MINH XUÂN SÔNG HỒNG

                                                                             Tản văn của Hồ Ngọc Vinh

Mặt sông mờ mịt khói sương. Đôi bờ bãi đất phù sa nâu non. Cánh bãi bên sông đất vừa được bừa ải , đánh luống, màu đất nâu bạc thấp thoáng trong màn sương mờ. Bờ sông cây cỏ ướt đẫm sương đêm. Những hạt sương long lanh đọng trên  cành cỏ mềm  xanh xanh. Sông Hồng bắt đầu bình minh của ngày mới.

Sông Hồng bắt nguồn từ Trung Quốc chảy qua Việt Nam và đổ ra biển Đông. Gọi là sông Hồng vì vào mùa nước lên, dòng sông đỏ màu phù sa, bồi đắp nên đồng bằng Bắc bộ, vựa lúa của đất nước. Đây là dòng sông quan trọng của nền văn hóa lúa nước Việt Nam.

Đoạn từ chảy từ Lào Cai đến "ngã ba Hạc" ởViệt Trì (Phú Thọ) được gọi là sông Thao, đoạn qua Hà Nội còn gọi là Nhĩ Hà hoặc Nhị Hà. Sử Việt còn ghi sông với tên Phú Lương.Sông Hồng còn có tên là sông cái.

Từ rất xưa, thứ nhất cận thị, nhị cận giang con người đã quần tụ  dọc theo sông, khai khẩn đất hoang, lập thôn , lập ấp, miệt mài trồng cấy, nuôi dạy con cháu…cứ như thế làng Việt, lối  sống của cư dân Việt dọc theo sông Hồng được hinh thành.

Bến sống nơi tôi đứng còn gọi là cửa sông. Làng cũng có tên là làng cửa sông, tên khác gọi là làng cót. Tục truyền khi quan quân Đại Vương Hoàng Lang  hồi binh qua đây, binh mã hạ trại tại làng. Thời gian này, nhân dân các xã Đại Hưng, Thuần Lễ và  vùng Cửa Sông đang bị dịch đậu mùa, rất nhiều người chết. Bệnh dịch lan tràn khiến mọi người hết sức hoảng loạn. Dân làng nhóm họp tìm mọi cách đối phó nhưng vô kế khả thi. Hay tin, Đức Hoàng Lang cùng quan quân chữa chạy cho dân. Bệnh dịch bị dập tắt. Song do tiếp xúc lâu với bệnh tật Đức Hoàng Lang  cùng một số binh sĩ bị lây bệnh. Dân làng cửa sông mang cót ra bao quanh doanh trại chắn gió, giúp quân mã tránh bệnh dịch . Từ đó làng có tên làng Cót. 

Phía tay phải tôi chếch về mạn đông bắc là đình làng thờ Đức Hoàng Lang Đại vương. Được biết có chừng bảy mươi đinh thờ Đức Hoàng Lang Đại Vương, chủ yếu nằm ở hai bên sông Hồng gắn liền với truyền thống đấu tranh giữ nước của dân tộc.

Vài ngày nữa thôi, vào mồng ba tết hội rước nước sẽ  diễn ra trên đoạn sông này. Hội rước nước có ở nhiều làng quê dọc theo sông Hồng, người ta lấy nước ở giữa sông đem về làm nước thờ quanh năm.

Màn sương dần cuộn lên. Mặt sông như tấm gương bạc, sóng nhẹ, sương nhẹ. Từ đây có thể nhìn thấy bãi Tự Nhiên, nơi Chử Đồng Tử giấu mình trong cát.Tình yêu, tặng phẩm của tự nhiên dành cho con người đâu có phân chia đẳng cấp. Phải chăng cuộc đời của con người có duyên, có phận như chỉ có chân Tấm mới vừa vặn với hài.

Truyền thuyết  Hoàng Lang Đại Vương, Truyền thuyết tình yêu  với những lễ hội gắn liền với nó tạo ra nét  phong  tục, tập tục, nếp sống của  cư dân bản địa.

Dòng sông Hồng chứng kiến chiến công lừng lẫy trong sự nghiệp bảo vệ đất nước như: chiến thắng Hàm Tử , Chương Dương. Dòng sông Hồng là chứng tích tự nhiên của lịch sử.

Dòng sông miệt mài chảy từ bao đời nay đem phù sa màu mỡ bồi đắp cho cả  vùng đồng bằng. Nước ngọt của dòng sông nuôi dưỡng cây cối , con người, môi sinh của hàng ngàn loài tôm cá, nguồn thực phẩm dinh dưỡng tự nhiên dồi dào cho con người.

Còn nhớ tuổi thơ vào mùa xuân, mặt sông dập dềnh những chiếc thuyền thúng với những cánh buồn bé xíu, bập bềnh phao lưới. Cá đánh được nhiều lắm. Cá mòi mình óng ánh vảy bạc. Cá chầy mình tròn, mắt đỏ. Cá chép mình dày, vảy vàng, đôi mắt to tròn, miệng đầy râu. Cá ngạnh, cá chiên….Cá tôm được bày bán trên phố đê, trong các chợ.

Phải chăng  vì vậy sông Hồng còn có tên là sông cái, tức sông lớn- dòng sông mẹ.

Đoạn sông Hồng chảy qua địa phận Hưng Yên, ẩn chứa nhiều trầm tích văn hóa cần được nghiên cứu làm dòng chảy văn hóa thêm phong phú, lưu lại và tiếp tục chảy trong sự phát triển  của văn hóa.  Có thể nói sông Hồng là cái nôi của văn hóa lúa nước, văn hóa làng xã mang đậm cốt cách Việt.

Nếp sống, phong tục của cư dân, thành quả lao động của con người từ đời này sang đời khác tạo nên nét văn hóa riêng. Nếu Ấn Độ  tự hào có văn hóa sông Nin, Châu Phi có văn hóa sông Nin….chúng ta có văn hóa sông Hồng.

Với nhiều người, tuổi thơ gắn bó với con sông. Kỷ niệm với sông Hồng đã trở thành một phần hành trang đời người để nuôi nấng tinh thần. Lớn lên, xa quê, cuộc đời với những bể dâu, khi trăn trở đau buồn vẫn về để úp mặt vào con sông, sống lại những tháng ngày thơ ấu, để thanh thản hơn, tự tin hơn, vững vàng hơn, bước tiếp. Dòng sông đã là bà đỡ tinh thần của con người.

Hơn chục năm nay , vào những sáng xuân mặt sông vắng bóng những chiếc thuyền nan bủa lưới, giăng câu. Dòng có đoạn hẹp lại. Sông mỗi năm một nông hơn. Không còn thấy sự phong phú của muôn loài cá được bày bán ở chợ. Chỗ này, chỗ kia, nhà máy xả nước thải trực tiếp ra sông. Người ta dùng lưới vét, bắt từng con cá con, dùng mìn, dùng điện để đánh cá.

Tất nhiên điều đó có thể do biến đổi khí hậu. Song cũng một phần tại con người. Khi phát triển kỹ thuật công nghệ, kinh tế không đi đôi với phát triển văn hóa. Điều này dẫn đến lối sống, cách làm ăn tận diệt môi trường.

Ban mai của ngày xuân đã bắt đầu. Những tia nắng của ngày mới, của xuân mới trải trên mặt sông vàng, trải xuống bờ bãi nâu trắng phù xa. Sương trên mặt sông tan dần, sương trên cánh đồng xuân tan dần. Những người nông dân đã ra đồng trỉa lạc. Bến bãi đã vang tiếng máy, tiếng  máy cẩu rền lên , tiếng nổ của những con tàu xuôi ngược trên sông, tiếng người, tiếng nước tạo nên những âm hưởng cuộc sống rất riêng, tấp nập rộn rã  bên sông.

Cần trân quý dòng sông mẹ,  bầu vú tự nhiên nuôi dưỡng triệu, triệu người bao đời nay, dòng sông ấy đã sản sinh và nuôi dưỡng văn minh lúa nước, văn minh sông Hồng, dòng sông đã nuôi nấng tâm hồn của mỗi người.

Sự phát triển kinh tế phải đi đôi với phát triển văn hóa, giáo dục nếp sống văn hóa. Hành vi tàn phá môi trường, môi sinh, sự khổ đau của con người có nguồn gốc trực tiếp từ văn hóa.

Đã đến lúc con người phải biết sống hòa đồng với  tự nhiên, trân trọng những giá trị của tự nhiên, gìn giữ, phát triển  tự nhiên với phát triển cộng đồng.

Tôi lặng yên ngắm nhìn những con tàu xuôi ngược trên sông. Tiếng còi tàu vang vọng cả đôi bờ. Làng quê xanh thẫm một màu. Đây đó, gạo đã vội đơm hoa. Hoa gạo đỏ rực rỡ xao lòng. Dòng sông mẹ vẫn chảy, lòng mẹ vẫn bao dung, chan hòa với người dân quê tôi.

                                                                                                               Hưng Yên năm 2015 

Posted in: Truyện ngắn